12 juni 2012

Deze ochtend moesten we enkel maar de straat oversteken voor ons volgende bezoek, het reception center van Biala Podlaska. Ik was blij op te merken dat ze een toegangspoort delen met het gesloten centrum en dat de kinderen die er gisteren speelden dus in het open centrum verblijven. Later vernamen we echter dat tot op heden ook in het gesloten centrum nog gezinnen met kinderen worden opgevangen, zij het minder dan voorheen.
Norbert, de manager van het opvangcentrum verwelkomt ons samen met zijn adjunctmanager en rechterhand, Kasha. Norbert, die in een appartement in het centrum woont, vertelt ons over zijn centrum en het traject dat een asielzoeker doorloopt na aankomst in Polen.
Wanneer iemand toekomt aan de grens en een asielaanvraag indient, worden er vingerafdrukken genomen, de identiteitsdocumenten worden afgenomen en een Pools document ter identificatie wordt afgeleverd. Dan krijgt de asielzoeker uitleg over hoe naar het reception center te geraken. Slecht 50 % van de aangemelde asielzoekers komt effectief naar het centrum. Daarvan vertrekken er nog eens 50% na een tijd uit het centrum. Als grensland van de EU is Polen vaak toegangspoort om verder door de EU te reizen.
De meeste mensen komen ’s avonds toe. Ze verblijven één nacht in een grote kamer met veldbedden. De volgende ochtend krijgen ze een medisch onderzoek, het reglement van het centrum, een badge, etc. Dan krijgen ze ook hun kamer toegewezen. Het zijn telkens gemeenschappelijk kamers met zes bewoners. Families krijgen een kamer voor zich. Sanitair is gemeenschappelijk. Na twee tot vier weken vertrekt de asielzoeker naar een accomodation center voor de rest van zijn verblijf. Binnen enkele jaren wordt er gestart met de bouw van een speciale medische unit in dit reception center. Daar zal elke nieuwkomer gescreend worden op ziekten met besmettingsgevaar en in het geval van besmettingsgevaar apart in deze unit moeten verblijven.

Wat me opnieuw verbaast is de nauwe samenwerking tussen the department of social services en the department for refugee procedures. Ook met de border guard die de gesloten centra runt is er een goede samenwerking. Deze diensten vallen allemaal onder het ministerie van binnenlandse zaken. Het open centrum gebruikt een ruimte in het gesloten centrum als refter en leent op zijn beurt enkele bureaus uit aan de mensen van het gesloten centrum. Op het terrein van het opvangcentrum ligt een kleiner gebouw met het bureau van Norbert en de bureaus van de local division of the department of refugee procedures.

Die laatsten zijn verantwoordelijk voor een groot aantal van de asieldossiers. Ze nemen ter plaatse interviews af en nemen beslissingen in de procedure. Een interview gebeurt vaak al enkele dagen na de asielaanvraag. Rechtsbijstand wordt door NGO’s voorzien in de centra. Wanneer de dossierbehandelaars in een asielaanvraag zien dat iemand slachtoffer van geweld was in zijn land van oorsprong wordt de psycholoog verzocht met deze persoon een gesprek te hebben om te bepalen of de persoon in kwestie bijstand van een psycholoog nodig heeft tijdens het interview en of er andere specifieke maatregelen genomen moeten worden. Er is verder in het centrum geen screening naar specifieke kwetsbaarheden. Wie wil kan wel een afspraak krijgen bij de psycholoog die op regelmatige tijdstippen in het centrum aanwezig is.

In verband met de samenwerking tussen de verschillende diensten blijf ik me toch afvragen hoe je als sociaal werker of psycholoog kan werken aan een vertrouwensrelatie als de asielzoekers zo moeilijke het onderscheid kunnen zien tussen de verschillende diensten. De dossierbehandelaars en sociaal werkers in de centra behoren immers allemaal tot één overkoepelende dienst en werken op dezelfde locatie. Toch lijkt iedereen hier erg blij met deze nauwe samenwerking.

Sinds enkele weken heeft een sociaal werker een soort oriëntatiecursus voor nieuwkomers in elkaar gestoken. Ondersteund door een powerpointpresentatie en een brochure ‘first steps in Poland’ in hun moedertaal krijgen ze uitleg over het leven in Polen, van de belangrijkste momenten in de Poolse geschiedenis tot praktische informatie. Elk groepje nieuwkomers krijgt deze introductie van ongeveer 45 minuten. We proberen even een klas mee te volgen, maar we zijn het Russisch spijtig genoeg niet voldoende machtig.

Nadien krijgen we een rondleiding in het centrum en Kasha vertelt enthousiast over haar werk als adjunct manager. Zij is verantwoordelijk voor de logistieke dienst. Zij houden in een lijst minutieus bij welke gebreken er in het gebouw en materiaal zijn en proberen zoveel mogelijk te herstellen. Ze toont ons hoe ook de omgeving van het centrum met zorg onderhouden wordt, het basketbalterrein wordt hersteld indien nodig en de speeltuin voor de kinderen moet altijd voldoende zand hebben om zacht te kunnen vallen. Kasha is bovendien ook verantwoordelijk voor de boekhouding. Het is duidelijk dat ze haar taken tot in de puntjes wil opvolgen.

Tijdens onze rondleiding wordt er een deur geopend en plots staan we in de Poolse les. Een klein groepje kinderen van lagere schoolleeftijd leert er zijn eerste woordjes Pools. Een wand van het klaslokaal wordt ingenomen door kleurrijke kinderboeken in het Pools.

We wandelen verder en achter weer een witte deur verschijnen de vrolijke kleuren van de crèche. Een tiental peutertjes en kleutertjes dribbelt er rond. Een klein dotje van een jaar of anderhalf met een bal groter dan hemzelf in de handjes en grote guitige kijkers trippelt langs ons heen naar buiten. Een ander kindje leidt hem voorzichtig terug binnen. Wat zou ik hier graag even blijven meespelen, maar we hebben een schema te volgen en moeten alweer vaarwel zwaaien.

Bij het naar buiten gaan passeren we opnieuw het bureau van de security officers. Zij kijken wie binnen en buiten gaat en zorgen voor de veiligheid. Elk centrum zowel open als gesloten heeft security officers in dienst die de veiligheid waarborgen. De goedlachse ex-legerpiloot die nu de veiligheid in het centrum verzekert, ontvangt ons met de glimlach in zijn bureau en poseert vrolijk voor de foto.

Na de lunch steken we opnieuw de straat over, ditmaal naar het gesloten centrum. Iemand met een hoge rang van de border guard staat aan het hoofd van dit centrum. We komen binnen in de aankomsthal met metaaldetector.               Wanneer iemand naar het gesloten centrum komt, wordt hij of zij met de auto tot in de hal gereden. Na de metaaldetector wordt bagage onderzocht op gevaarlijke spullen, drugs, alcohol,… Ook pakjes afgeleverd voor bewoners gaan door de controle om smokkel van bv drugs tegen te gaan. Het centrum is er vooral voor mensen die uitgewezen worden, maar ook asielzoekers worden hier onder bepaalde omstandigheden opgevangen. Wie een asielaanvraag deed, Polen illegaal verliet en later via de Schengenprocedure terug naar Polen komt, komt er bv ook terecht.  We passeren de kleine kamertjes achter glas waar bewoners hun advocaat of een bezoeker kunnen ontmoeten. Verder zien we de tuin achter hoge hekken. Het gesloten centrum kijkt uit op het open centrum en vice versa. Een bevreemdende situatie.
Als ik vraag of we mogen zien waar de bewoners leven, krijgen we de boodschap dat we hiervoor geen toestemming gekregen hebben in het kader van ons bezoek. We krijgen wel uitleg over hoe de ruimtes georganiseerd zijn en de man verzekert ons dat er geprobeerd wordt de kinderen zo goed mogelijk te omkaderen door hun onderwijs te bieden en opvolging door een psycholoog indien nodig. Er is een unit voor mannen, voor vrouwen en voor families met kinderen. Om de veiligheid te verzekeren moet iedereen op zijn eigen unit blijven en heeft elke unit zijn eigen moment om naar de binnenplaats te komen.

Ik heb een vreemd gevoel bij dit bezoek. Zoveel nadruk op alle positieve punten terwijl je er niet omheen kan dat het een moeilijke omgeving is om in te verblijven. We mochten bovendien geen van de voorzieningen voor bewoners bezoeken. Als we later napraten met Ela begrijp ik dat de man eigenlijk erg toegewijd is aan zijn job en zijn best doet om zoveel mogelijk ook de positieve punten te tonen aan de vaak kritische bezoekers.

Terwijl ik mijn blog schrijf achter het open raam, begint een jongen achter de poort van het open opvangcentrum te huilen en te roepen, zijn kreten gaan door merg en been. Een dame, waarschijnlijk zijn moeder krijgt hem niet rustig en securityofficers en een verpleegster snellen ter hulp. Ik moet eens diep zuchten, kwetsbare doelgroepen…

We hebben nog even de tijd om de indrukken van vandaag op een rijtje te zetten en ons klaar te maken voor vanavond. Want vandaag staat de EK-match tussen Polen en Rusland op het programma. Je kan je wel voorstellen dat dit een big deal is hier. We plannen het gebeuren op tv te gaan volgen in Biala Podlaska samen met enkele collega’s uit het opvangcentrum van Biala Podlaska. Go Polska Go!