Goodbye Malta!

Dat de Kerk en het Katholieke leven in Malta nog een grote rol speelt, merk je aan vele dingen. De gigantische kerken, de mariabeeldjes op elke hoek van de straat, de reclameborden van politici die tegen echtscheiding pleiten (echtscheiding werd pas vorig jaar wettelijk toegelaten in Malta!) en de oude mannetjes op de dijk die vriendelijk een praatje aangaan, maar me een beetje vreemd aankijken omdat ik geen trouwring om de hand heb....

Maar ook bij de opvang van asielzoekers en vluchtelingen speelt de Kerk nog een belangrijke rol. Voor er een officieel asiel- en opvangbeleid ontstond in Malta, waren het vooral zij die zich inzetten voor hun lot. Mijn laatste dag bestond uit een bezoek aan twee katholieke ngo’s: the Maltese Immigration Commission van Father Vella (een priester die uitgegroeid is tot een halve heilige!) en the Jesuit Refugee Service.  Beiden vervullen zij een belangrijke rol bij de ondersteuning van de asielzoekers en migranten, zowel binnen de detentiecentra, de open centra, als in de maatschappij. 

Father Vella beheert ongeveer 400 opvangplaatsen in lokale kleinere huizen. Zijn kantoor is een complete chaos, gevuld met paperassen en foto’s van allerhande bisschoppen en de paus. Dagelijks komen hier tientallen migranten aan om een transfer aan te vragen naar zijn ‘Balzan centre’, een centrum waar iedereen naartoe wilt, omdat het er veel beter is dan in de grote centra van Hal Far. Helaas krijgen enkel de meest kwetsbaren een plaats, want het centrum zit volledig vol. Staf heeft hij niet, enkel twee vrijwilligers die het centrum mee draaiende houden.

Mijn laatste gesprek tenslotte is met Kristina van het Jesuis Refugee Centre. Ik vertel haar mijn ervaringen van de afgelopen week en haar jarenlange ervaring in deze business, vormt een kostbare aanvulling op wat ik heb gezien. 

Enkele indrukken en ideeën die ik bij wijze van afsluiting met jullie wil meegeven:

• Een land als Malta draagt een grote last. De problematiek van de bootvluchtelingen veroorzaakt een grote instroom voor een erg klein land. Een van de meest tragische zaken waarmee ze hier kampen, is de kwestie van de ‘returnees’: migranten met subsidiaire bescherming of een geweigerd status die na enkele jaren doortrekken naar een ander Europees land (vaak met het doel om familie terug te vinden die in een andere boot in Italië aankwamen) maar worden teruggestuurd omwille van de Dublin-wetgeving. Het leidt tot een heleboel tragische verhalen van de vluchtelingen. En bovendien een zware pil om te slikken voor Malta. Waar blijft de solidariteit van Europa?

• De opvangcentra: sommigen deden me erg denken aan onze eigen Belgische centra, andere centra waren redelijk schokkend wat betreft hygiëne, omkadering, ruimte, ... Volgens Kristina van Jesuit Refugee Service is het momenteel in detentie zelfs beter gesteld dan in sommige van de grootste open centra in Halfar.

• Het Maltese asiel- en opvangbeleid is een redelijk ‘jong’ beleid. In tien jaar tijd is er duidelijk erg veel veranderd in de goede richting. Dat bevestigt iedereen. Toch is er nog een lange weg te gaan. ‘Het mag ook niet te pas en te onpas worden gebruikt als excuus voor zaken die misgaan’, benadrukt Kristina. ‘Tenslotte zijn we wel tien jaar verder nu.’ 

• Detentie als eerste stap in een asielprocedure is voor iemand uit België een schokkend idee. Voor families, zwangere vrouwen of kwetsbare personen, is het soms maar een erg korte stap in de procedure, die louter gezien kan worden als een plaats waar de eerste medische en psychische tests gebeuren, en de aanvraag wordt ingediend. Maar voor de mannen die in het ergste geval pas na 18 maanden vrijkomen, zorgt deze detentie ongetwijfeld voor een traumatische ervaring.

• Anderzijds krijgen zelfs mensen met een ‘illegaal’ statuut redelijk veel kansen in de Maltese maatschappij: ze mogen werken, naar school, naar het hospitaal en in een opvangcentrum verblijven. Het lijkt haast contradictorisch. Ergens zijn de Maltezen niet opgezet met de vele bootvluchtelingen en bestaat er heel wat racisme in de maatschappij. Anderzijds speelt hun ingeboren Katholieke compassie hun parten, en zullen ze zelden of nooit iemand aan zijn lot overlaten. Deze mensen kunnen nergens naartoe, en blijkbaar leeft er een grote angst voor mensen die op straat leven. Dus blijven ze vaak jarenlang in de opvangcentra.

• Op vlak van buurtwerking tenslotte, zijn er volgens mij heel wat kansen die blijven liggen. Er is weinig of geen communicatie naar de Maltese burgers toe, en de centra worden liefst zover mogelijk van de bewoonde wereld geplaatst. Maar in België hebben we ook tijd nodig gehad om de externe communicatie uit te werken. ‘Misschien is dat nog een stap te vroeg, daar zijn we nog niet aan toegekomen’, beaamt Kristina. 

Tijd om te gaan nu. Het was een enorm boeiende week. Een opvangbeleid dat heel erg verschillend is dan het onze, maar toch ook op heel veel vlakken gelijkenissen vertoont. Ik zag zowel positieve en negatieve dingen. Maar alles bijeen hou ik toch een warm beeld over aan de ongelooflijke motivatie waarmee de mensen van AWAS hier werken, soms met erg weinig middelen en erg weinig staf, maar met een gigantisch groot doorzettingsvermogen....

Lin